استعفای “بوریس یلتسین” از ریاست جمهوری روسیه (۳۱ دسامبر ۱۹۹۹میلادی)

ترقی بوریس در حزب کمونیست به کندی صورت گرفت چرا که علاقه‏ ای به فعالیت‏های حزبی نشان نمی ‏داد و در واقع اعتقاد باطنی به کمونیسم نداشت. باوجود این در اواخر دهه ۱۹۷۰م به توصیه بِرِژنف و در حالی که در آن زمان، اعضای قدیمی‏تر و کارآمدتری نیز وجود داشتند، به مقام دبیر اولی حزب در زادگاه خود رسید و در همین ایام بود که با گورباچف روابط نزدیک و دوستانه‏ ای برقرار نمود. یلتسین در نخسیتن کنگره حزب کمونیست شوروی که در زمان رهبری گورباچف تشکیل شد سخنرانی پرحرارتی در طرفداری از پروستریکا و برنامه‏ های اصلاحی گورباچف ایراد کرد و گورباچف که درصدد تغییراتی در سطح بالای رهبری حزب کمونیست بود، او را به مقام دبیر اولی حزب کمونیست مسکو ارتقا داد. یلتسین در این مقام، جدیت فراوانی از خود نشان داد و با حضور در میان مردم، محبوبیت و شهرت زیادی به دست آورد. وی پس از چندی با حمایت گورباچف به عضویت دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست که عالی ‏ترین مقام حزبی در شوروی بود انتخاب شد، اما تندروی او در مبارزه با عناصر قدیمی و محافظه‏ کار حزب باعث شد تا مدتی بعد از این سمت برکنار گردد. از این رو، یلتسین در سال ۱۹۸۸م عملاً از صحنه سیاست شوروی کنار رفت ولی در سال ۱۹۸۹م با استفاده از فضای باز سیاسیِ به وجود آمده، به صحنه بازگشت و با ایراد انتقادات تند از عملکرد حزب و دولت، در انتخابات این سال، که نخستین انتخابات آزاد در تاریخ آن کشور بود، با رأی بیش از پنج میلیون نفر از اهالی مسکو و کسب ۸۹ درصد آراء به نمایندگی کنگره خلق انتخاب گردید. با تصویب پیشنهاد یلتسین درباره انتخاب مستقیم رئیس جمهور فدراسیون روسیه از طرف مردم، بوریس یلتسین در انتخابات ریاست جمهوری روسیه در ماه مه ۱۹۹۰م با اکثریت قاطع به این مقام رسیدو پس از استعفا از حزب کمونیست شوروی، در برابر گورباچف قد عَلَم کرد. او در ژانویه ۱۹۹۰م، در حالی که اتحاد شوروی سخت درگیر بحران‏های داخلی به ویژه در آذربایجان بود اعلام داشت که اگر تحولات عمده ‏ای در کشور رخ ندهد، اتحاد شوروی ظرف مدت سه ماه نابود خواهد شد. در عین حال، وی گورباچف را متهم کرد که به سبب مصالحه بیش از حد بر سر روند پروستریکا با یک جنگ داخلی در جنوب و یک شورش سراسری علیه سلطه مسکو روبروست. در این میان، کودتای نافرجام تابستان ۱۹۹۱م علیه گورباچف و مقاومت یلتسین در برابر کودتاچیان، موقعیت یلتسین را بسیار تحکیم بخشد و به جایگاه گورباچف لطمه زیادی وارد کرد. یلتسین سپس با صدور فرامینی که بدون مشورت با گورباچف صادر می‏ کرد، عملاً کنترل اوضاع را در سراسر روسیه به دست گرفت و با انحلال حزب کمونیست و فروپاشی شبکه وسیع تشکیلات حزبی در شوروی، گورباچف کنترل جمهوری‏های دیگر شوروی را هم از دست داد. هم‏چنین با تشکیل جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع، آخرین تلاش گورباچف برای حفظ یک‏پارچگی اتحاد جماهیر شوروی بی‏نتیجه ماند و به فروپاشی شوروی انجامید. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یلتسین به ریاست جمهوری روسیه برگزیده شد و مورد حمایت غرب قرار گرفت. او که می‏ خواست اصلاحات خود را با استفاده از کمک‏های مالی غرب انجام دهد، با خُلف وعده دول غربی مواجه گشت. بوریس یلتسین در نهایت پس از یک دوره بیماری و ناتوانی از ادامه دوران دوم ریاست جمهوری، در ۳۱ دسامبر ۱۹۹۹م از این مقام استعفا کرد و ولادیمیر پوتین را به جانشینی خود برگزید.