امضای معاهده ننگین تقسیم ایران بین روسیه و انگلیس در عهد “محمد علی شاه قاجار” (۱۲۸۶ش)

هر امتیازی که یکی از این دو کشور به دست می‏ آورد، دیگری سعی می‏ کرد، مشابه آن را تحصیل کند. اگر دولتمردان ایران به سوی روسیه تمایل می‏ یافتند، انگلستان تلاش می ‏کرد که آنها را از صحنه خارج سازد و اگر نفوذ انگلیس در حکومت ایران گسترش می ‏یافت، روسیه به وسایلی متوسل می‏شد تا آن وضع را تغییر دهد. علی ‏رغم این همه رقابت و اختلاف، پس از انقلاب مشروطه، ناگهان بین روسیه و انگلیس توافقی حاصل می ‏شود که به موجب آن، ایران به مناطق نفوذ تقسیم می‏ شود. بر اساس قرارداد تقسیم ایران، منطقه مرکزی کشور، بی‏طرف اعلام شد. مناطق شمال و قسمتی از غرب ایران، تحت کنترل روسیه قرار گرفت و نواحی جنوبی نیز به منطقه نفوذ انگلیس تبدیل گردید. این قرارداد در حالی امضا شد که حکومت ایران به علت بی‏ کفایتی شاهان قاجار، به قدری تضعیف شده بود که روسیه و انگلیس برای انقعاد این قرارداد، حتی با دولت ایران نیز مشورت نکردند. این پیمان که به قرارداد ۱۹۰۷ مشهور شد خشم مردم ایران را برانگیخت و مجلس شورای ملی نیز با آن مخالفت کرد. علی‏ رغم امتناع مجلس از تصویب این قرارداد، نیروهای روس و انگلیس، تا پس از انقلاب کمونیستی در شوروی، از ایران خارج نشدند.