تاریخ انتشار: سه شنبه 23 اردیبهشت 1404 - 0:14

لغو نهایی کاپیتولاسیون در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۸ ش)

كاپيتولاسيون عبارت است از وضع ناشي از قراردادهايي كه دولت‏هاي زورمند و استعمارگر، خاصه در قرن نوزدهم به دول ضعيف تحميل مي ‏كردند.

به موجب آن قراردادها، اتباع دولت‏ های استعماری، پس از ورود به قلمرو دولت ناتوان، تحت حاکمیت دادگاه‏های دولت متبوع خود باقی می‏ ماندند و محاکم دولت ضعیف، حق محاکمه آنها را نداشتند. این قانون خفَّت بار پس از امضای عهدنامه ترکمنچای بین ایران و روسیه در زمان فتحعلی شاه قاجار اجرا شد و پس از مدتی کشورهای استعماری اسپانیا، فرانسه، آمریکا، انگلستان، آلمان، ایتالیا و چند کشور دیگر از جمله دولت عثمانی از ایران حقِّ کاپیتولاسیون را به دست آوردند. کاپیتولاسیون موجب برتری و تقدم اتباع خارجی بر کشور می‏ شد و باعث می ‏گردید که رجال مملکت را به بیگانگان و قدرت قضایی و سیاسی آنان سوق دهد. در سایه این قانون ننگین، بیگانگان هرچه می‏ خواستند به ایران وارد و یا از ایران خارج می ‏کردند. این قانون، اصلِ حاکمیت و استقلال کشور را متزلزل می‏ ساخت و به قوانین خارجی، اعتبارِ برون مرزی می‏ بخشید. کاپیتولاسیون که در واقع از الحاق ماده واحده‏ای به قرارداد وین – مصونیت اتباع سیاسی – به وجود می ‏آمد، به صورتی نیمه مخفی، ابتدا در مجلس سنا و سپس در ۲۱ مهرماه ۱۳۴۳ شمسی در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. امام خمینی(ره) در برابر این قانون ننگ ‏آور و خفت ‏بار، عکس ‏العمل سختی نشان دادند و در تاریخ ۴ آبان ۱۳۴۳ شمسی سخنرانی مهمی ایراد نمودند. سخنان حضرت امام، طوفانی عظیم در جامعه به پا کرد که رژیم انتظار آن را نداشت. لذا آن حضرت را در سیزدهم آبان همان سال دستگیر و به ترکیه تبعید کردند. سرانجام در ادامه مبارزات امام امت و امت امام، سه ماه پس از پیروزی انقلاب، به پیشنهاد هیئت وزیران و تصویب شورای انقلاب اسلامی، در بیست و سوم اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۸ ش حق کاپیتولاسیون و امتیازات و ملحقات آن برای همیشه و به طور نهایی لغو شد.